ايين تيرماه سين زه

در گاهشناسي ديلمي ,تيرماه ((تيرماه ديلمي)) مقارن


با آبانماه خورشيدي استو كوه نشينان در ستايش از آب


آيين دل انگيزي دارند.


شب سيزدهم تيرماه ديلمي ,فرزند اول يك خانواده


 بافرزند آخر خانواده ديگر -دختر يا پسر يك آبادي 


كه با هم آشناي ديرينه اند - با همديگر 


حرف نميزنند و به پاي چشمه ميروند و يك


قابدون ghabdun (ظرف مسي استوانه اي و دسته دار)


آب برميدارندو روي طاقچه اطاق خانه اي كه بايد 


در آنجا جمع شوند و مراسم تيرماه سين زه را 


برگزار كنند,ميگذارند.


( به روايتي بچه بزرگتر هنگام برگشت بچه كوچكتر 


را كول ميگيرد و به خانه مي آورد)


غروب روز سيزدهم (شب چهاردهم) همه كساني كه 


در جشن شركت ميكنند ,در خانه اي كه آب قابدون


در آنجاست جمع ميشوند و نيت ميكنند و چيزي


از قبيل :انگشتر-دگمه -گردن بند و غيره را


در آن ظرف آب مي اندازند .ظرف را وسط اطاق


گذاشته و خود حلقه وار مينشينند.


رباعي خوان يا طبري خوان حاضر ميشود.


كودك خردسالي كه نميداند اشيا داخل ظرف آب 


از آن چه كسي است ,دست در ظرف آب ميكند و 


يكي  از آنها را بيرون مياورد و به حاضرين نشان


ميدهد ,صاحبش آنرا ميشناسد-در اين هنگام 


رباعي خوان مشغول خواندن شعرهاي خاص 


تيرماه سين زه ميباشد .


صاحب آن شيئ از بافت كلام او ميفهمد كه مراد او 


برآورده ميشود يا نه.


رباعي خوان به تعداد افراد شركت كننده در اين


جشن رباعي ميخواند و اين رباعيها كه وزن و آهنگ


ويژه,غير از ((لاحول ولاقوة الا بالله)) دارند منسوب


به امير پازواري شاعر و عارف دلسوخته مازندران 


كه آهنگ اميري آن بسيار معروف است.


ايين ابريزان

روز سيزدهم تيرماه باشد.گويند:در زمان يكي از ملوك عجم, چند سال


باران نباريد .در اين روز حكما,بزرگان,خواص و عوام در جايي جمعيت


نموده,دعا كردند.همان لحظه باران شد.بدان سبب ,مردم شادي و نشاط


كردند.آب بر يكديگر ريختند و از آنروز اين رسم برجاست.


« تيرگان,آبريزان , آبريزگان و نوروز طبري بر طبق كتب زرتشتي


با هم تطبيق ميشوند- برهان قاطع »


1-مؤلف عالم آراي عباسي مينويسد كه :


« مردم گيلان خمسه مسترقه هرسال را بعد از انقضاي سه ماه بهار


قرار داده و در اين پنج روز به جشن آب پاشان كه پنجه (پنجك)


نام داده اندمشغول ميشوند.»


2- « ولي چون شاه عباس ,در كشتن بهزاد بيك مصمم بود,در آغاز


سال بعد(1021) به بهانه تماشاي جشن آب پاشان كه مردم گيلان 


جشن پنجك ميناميدند به (( دريا كنار رودسر )) رفت.


           1 و 2 -زندگاني شاه عباس تاليف نصرالله فلسفي 170


((چندين هزار كس از مردم بيه پيش و بيه پس كه حسب الحكم به


سير پنجك درياي رودسر آمده بودند همگنان حاضر شدند.و 


شاه عباس بيست هزاركس را كه در ان صحرا حاضر بودند 


همگي را شكوه چي و دادخواه تصور كرده .از قضا ريسمان بازي


در صحراي رودسر ريسمان بسته بود ,بازي نكرده, 


روزگار شعبده باز ,بازي ديگري نمود.))


         تاريخ گيلان عبدالفتاح فومني 206-207


و در واژه نامه طبري نوشته آقاي دكتر صادق كيا درباره گاه شماري


و جشن هاي طبري چنين آمده است:


(( از جشن هاي باستاني كه در اين گاه شماري بازمانده ,پس از 


جشن نوروز از هم نامي تر ,تيرماه سينزه است.اين همان جشن


تيرگان,آبريزان  يا آبريزگان  است كه در روز تير «سيزدهم»


در ماه تير در سراسر ايران گرفته ميشد. نام ديگر اين جشن 


در بيست باب ملامظفر ,نوروز طبري ياد شده ))


اما,عبدالرحمن عبادي در سومين كنگره  تحقيقات ايراني زير عنوان


( واژه هايي از گاهشماري كهن ديلمي ) مينويسد:


(( ماه چهارم تير است. روز سيزدهم آنرا كه بسيار گرامي است


تيرماه سينزه گويند و در آن مراسمي برپا ميكنند و سرودهايي


مي خوانند كه در ستايش آب ,اسب و ايزدمهر است-صفحه597))